بررسی تاثیر فضای سرمایه گذاری بر صنعت گردشگری خاورمیانه با رهیافت اقتصاد سنجی فضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد گردشگری؛ پژوهشکدۀ گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی، مشهد، ایران؛

2 دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران؛

3 استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران؛

10.22034/jtd.2020.205837.1858

چکیده

بدون شک امروزه صنعت گردشگری به عنوان یکی از مهمترین بخشهای اقتصاد جهانی، رشد سریعی در توسعه اقتصادی جهان داشته که نتیجه آن افزایش نرخ رشد سالانه در تولید ناخالص ملی در سطح جهان، صادرات، تجارت جهانی و خدمات بوده است. نکته‌ای که می‌تواند باعث تداوم این صنعت گردد فضای مناسب سرمایه‌گذاری است. فضای سرمایه گذاری تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل مرتبط با قانون‌گذاری، نظارتی، سازمانی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و دیگر عوامل تعیین کننده شرایط فعالیت سرمایه‌گذاری در یک کشور، منطقه یا شهر مشخص می‌گردد. بر همین اساس در این مطالعه به تاثیرپذیری درآمد گردشگری از فضای سرمایه‌گذاری در کشورهای منتخب خاورمیانه پرداخته می‌شود. تجزیه و تحلیل داده‎ها با استفاده از‎ مدل دوربین فضایی پانل در بازه زمانی 2016-2006 برای 15 کشور منتخب منطقه خاورمیانه انجام شده است. نتایج برآورد مدل دوربین فضایی نشان داد که در بین کشورهای خاورمیانه رابطه فضایی معناداری وجود دارد که نشان‌دهنده این موضوع است که بخشی از درآمد گردشگری در کشورهای خاورمیانه به واسطه اثر فاصله یا مجاورت بوده است و همچنین در این راستا، پیشنهاد می‌شود که در تخمین مدل‌های اقتصادسنجی، ارتباط فضایی بین مشاهدات در نظر گرفته شود زیرا در صورت عدم لحاظ کردن آن در مدل، نتایج تورش‌داری حاصل شده که قابل اعتماد نیستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Impact of Investment Space on Middle East Tourism Industry with Spatial Econometrics Approach

نویسندگان [English]

  • Hadi Rafiee 1
  • Ali Rahnama 2
  • Amir Dadras Moghadam 3
1 Assistant Professor, Economic Department, ACECR Research Center, Khorasan Razavi, Mashahd, Iran;
2 Ph.D Student, Sistan and Balouchestan University, Zahedan, Iran;
3 Assistant Professor, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran;
چکیده [English]

Undoubtedly, today the tourism industry is one of the most important sectors of the global economy that has been growing rapidly in world economic development. The result of this rapid growth has been the increase in annual growth rates in world GDP, exports, world trade, and services. The appropriate investment climate can sustain this industry. The investment climate is influenced by a set of factors related to legislative, regulatory, organizational, economic, social, political and other factors that determine the conditions of investment activity in a country, region or city. Therefore, this study examines the impact of tourism income on the investment climate in selected countries of the Middle East. Data were analyzed using the spatial Durbin panel model over the period 2016–2006 for 15 selected countries in the Middle East. The results showed that there is a significant spatial relationship among Middle Eastern countries. In other words, part of tourism revenue in the Middle East has been due to distance or proximity effects. Therefore, it is suggested to consider spatial correlations between observations in estimating econometric models because if they are not included in the model, the results of biasing are unreliable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • investment climate
  • spatial Durbin panel model
  • Middle East
  • tourism industry
بهبودی، داود و باستان، فرانک (1389). «رابطۀ گردشگری و سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی در کشورهای درحال‌توسعه (رهیافت داده‎های تابلویی)». فصل‌نامۀ اقتصاد مالی، سال چهارم، دورۀ 11، ص 1-8.
پاداش زیوه، حمید و خداپناه، بهمن (1394). «برآورد تأثیر شاخص‎های حکمرانی خوب بر اقتصاد دانش‌بنیان در کشورهای منتخب». فصل‌نامۀ برنامه‌ و بودجه، سال بیستم، دورۀ 3، ص 165-187.
تیموری، ایرج (1394). «وقوع بحران‎های سیاسی- اجتماعی و اثرات آن بر درآمد حاصل از گردشگری، نمونه موردی: کشورهای ایران، ترکیه و مصر». فصل‌نامۀ برنامهریزی منطقهای، سال پنجم، دورۀ 20، ص 1-14.
حکمتی فرید، صمد، محمدزاده، یوسف و خزالی، دیمن (1395). «اثر بهبود فضای کسب‌وکار و رعایت حقوق مالکیت فکری بر رشد اقتصادی کشورهای با درآمد متوسط به بالا». پژوهش‎های رشد و توسعه اقتصادی، سال ششم، دورۀ 22، ص 119-130.
حیدری چیانه، رحیم و سلطانی، ناصر (1393). «تحلیلی بر نقش ثبات سیاسی و امنیت در توسعه صنعت گردشگری مطالعه موردی: منطقه خاورمیانه». جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. سال دوم، ص 209-228.
خوش‎فر، غلامرضا (1395). «اعتماد نهادی و سرمایه‌گذاری در واحدهای گردشگری (استان گلستان: مطالعه موردی)»، مجلۀ برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال پنجم، دورۀ 16، ص 47-70.
رفیعی دارانی، هادی (1398). «بررسی فضای سرمایه‏گذاری با تأکید بر فرایندهای سازمانی و مدیریتی به‌منظور جذب سرمایه در گردشگری شهر مشهد». کارفرما: جهاد دانشگاهی کشور، مجری طرح پژوهشی: پژوهشکدۀ گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی.
رفیعی دارانی، هادی و قربانی، محمد (1393). «مشارکت نیروی کار در اقتصاد ملی: تحلیلی در چارچوب رگرسیون فضایی»، فصل‌نامۀ تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، دورۀ 5، شمارۀ 18، ص 119-140.
زراء‌نژاد، منصور و نوری، ابراهیم (1384). «کاربرد داده‌های ترکیبی در اقتصادسنجی»، فصل‌نامۀ بررسی‌های اقتصادی، دورۀ 2، شمارۀ 4، ص 21-52.
سامتی، مرتضی، رنجبر، همایون و محسنی، فضیلت (1390). «تحلیل تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN)»، فصل‌نامۀ علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دورۀ 1، شمارۀ 4، ص 183-223.
سلامی، حبیب‌الله و نعمتی، مهدی (1392). «بررسی ریسک سیستماتیک عملکرد و عوامل مؤثر بر شدت آن در محصول سیب در ایران، کاربرد الگوهای اتورگرسیو فضایی». مجلۀ اقتصاد و توسعۀ کشاورزی، دورۀ 27، شمارۀ 4، ص 288-299.
شاه‌آبادی، ابوالفضل و مهری تلیابی، فریبا (1395). «تأثیر نهاد حکمرانی کشور میزبان بر درآمد گردشگری کشورهای درحال‌توسعه منتخب»، مجلۀ برنامه‎ریزی و توسعه گردشگری، سال پنجم، دورۀ 16، ص 8-30.
شهبازی، کیومرث، رضایی، براهیم و. حمیدی رزی، داوود (1393). «بررسی همگرایی اقتصادی کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو: رهیافت اقتصادسنجی فضایی تابلویی». فصل‌نامۀ پژوهشنامۀ بازرگانی، سال نوزدهم، شمارۀ 74، ص 155-196.
طالب‌لو، رضا، محمدی، تیمور و پیر دایه، هادی (1396). «تحلیل انتشار فضایی تغییرات قیمت مسکن در استان‌های ایران؛ رهیافت اقتصادسنجی فضایی»، فصل‌نامۀ پژوهشنامۀ اقتصادی، دورۀ 17، شماره 66، ص 55-95.
کروبی، مهدی و مجید‎ی‎فر، محمدمسعود (1396). «شناسایی عوامل مؤثر بر جریانات و جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و رابطه آن با صنعت گردشگری»، فصل‌نامۀ گردشگری علم و فرهنگ، سال پنجم، دورۀ 8، ص 24-38.
متانی، مهرداد و امیری. محمدرضا (1397). «بررسی نقش سرمایه‎گذاری و طرح‎های عمرانی در توسعه صنعت گردشگری مازندران (مطالعه موردی: شهرستان سوادکوه)»، فصل‌نامۀ علمی‌-‌پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال دهم، دورۀ 3، ص 203-219.
مرادی، ابراهیم، رهنما، علی و حیدریان، سمیرا (1396). «تأثیر شاخص‎های حکمرانی خوب بر کنترل فساد (مطالعه موردی: کشورهای خاورمیانه و جنوب آسیا)». فصل‌نامۀ اقتصاد مقداری (بررسی‎های اقتصادی سابق)، دورۀ 14، شمارۀ 4، ص 151-182.
مکیان، سید نظام‌الدین، امامی میبدی، مهدی، عشرتی، سمانه و احمدی، زهره (1392). «فضای کسب و کار، راهبرد رشد؛ مقایسه کشورهای اسلامی منطقه منا و سازمان توسعه و همکاری». پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دورۀ 3، شمارۀ 11، ص 75-84.
موسوی شقایی، سیدمسعود، امین بیدختی، علی‌اکبر و اسماعیل شهابی، سیدمجتبی (1391). «تأثیر بی‌ثباتی سیاسی خاورمیانه بر صنعت گردشگری ایران در دوره پس از 11 سپتامبر 2001». فصل‌نامۀ روابط خارجی، دورۀ 4، شمارۀ 2، ص 239-211.
Anselin, L. (1999). “Spatial econometrics”. Bruton Center School of Social Sciences, University of Texas at Dallas, www.csiss.org.
Banerjee, Onil; Cicowiez, Martin. (2015). “A Quantitative Framework for Assessing Public Investment in Tourism - An Application to Haiti”. Tourism Management, 51, 157-173.
Chingarande, A. (2014). “Does political instability affect tourism: a case of Egypt”. International Journal of Social Relevance and Concern, 2(6), 1-4.
Cieslik, A., & Goczek, L. (2018). “Control of corruption, international investment, and economic Growth – Evidence from panel data”. World Development, 103, 323-335.
Dollar, D., Hallward-Driemeier, M., & Mengistae, T. (2003). “Investment Climate and Firm Performance in Developing Economies”. Economic Development and Cultural Change, 54(1), 1-31.
Dutta, N., & Kar, S. (2018). “Relating rule of law and budgetary allocation for tourism: Does per capita income growth make a difference for Indian states?”. Economic Modelling, 71, 263-271.
Elhorst, P. (2010). Spatial Panel Data Models. Handbook of applied spatial analysis. Edited by Fisher, M.M, Getis, A.
Endo, K. (2006). “Foreign direct investment in tourism- flows and volumes”. Tourism Management, 27(4), 600-614.
Fauzel, Sh., Seetanah, B., & Sannassee., R. V. (2017). “Analysing the impact of tourism foreign direct investment on economic growth: Evidence from a small island developing state”. Tourism Economics, 23(5), 1042-1055.
Flecher, J., & Morakabati, Y. (2008). “Tourism activity, terrorism and political instability within the commonwealth: the cases of Fiji and Kenya. International Journal of Tourism Research, 10(6), 537-556.
Florax, R. J. G. M., Folmer, H., & Rey, S. J. (2003). “Speciation Searches in Spatial Econometrics: The Relevance of Hendry's Methodology”. Regional Science and Urban Economics, 33, 557-579.
Karaçuka, M., & Catik, N. A. (2011). A Spatial Approach to Measure Productivity Spillovers of Foreign Affiliated Firms in Turkish Manufacturing Industries. Düsseldorf Institute for Competition Economics (DICE) Discussion Papers, No. 21.
Kristjánsdóttir, K. (2016). “Foreign direct investment in the hospitality industry in Iceland and Norway, in comparison to the Nordics and a range of other OECD countries”. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 16(4), 395–403.
Lesage, J., & K. Pace, K. (2009). Introduction to Spatial Econometrics, Taylor and Francis Group.
Litvak, I. A., & Banting, P. M. (1968). “A conceptual framework for international business Arrangements”, in King, R.L. (Ed.), Marketing and the New Science of Planning: Proceedings of the American Marketing Association II. AMA, Chicago, IL, pp. 460-7.
Lockwood, M. (2010). “Good Governance for Terrestrial Protected Areas: A Framework, Principles and Performance Outcomes”. Journal of Environmental Management, 91,754-766.
Mills, R., & Q., Fan. (2006). the Investment Climate in Post-Conflict Situations. World Bank Institute.
Mushtagh, A., & Zaman, K. (2014). “The relationship between political instability, terrorism and tourism in Saarc region”. Journal of Economic info, 1(1), 23-40.
Samimi A. J., Sadeghi, S., & Sadeghi, S. (2013) “The relationship between foreign direct investment and tourism development: evidence from developing countries”. Institutions and Economics, 5(2), 59–68.
Selvanathan, S., Selvanathan, E. A., & Viswanathan, B. (2009). Causality between foreign direct investment and tourism: Empirical evidence from India (Working Paper 46/2009). Chennai, India: Madras School of Economics.
Sokhanvar, A. (2019). “Does foreign direct investment accelerate tourism and economic growth within Europe?”. Tourism Management Perspectives, 29, 86-96.
Vega, S. H., & Elhorst, J. P. (2013). “On spatial econometric models, spillover effects, and W”. 53rd ERSA Congress, Palermo, Italy.
World Bank (2005). The World Bank Annual Report 2005: Year in Review, Volume 1. Available at http://hdl.handle.net/10986/7537.
World Bank (2012). The World Bank Annual Report 2012: Volume 1. Main Report. Available at http://hdl.handle.net/10986/11844.
World Bank (2017). The World Bank Annual Report. Available at https://datacatalog.worldbank.org/dataset/worldwide-governance-indicators.
Zhou, M., Li, X., Pan, B., Yang, X., Wen, F., & Xia, X. (2017). “Effect of Tourism Building Investments on Tourist Revenues in China: A Spatial Panel Econometric Analysis”. Emerging Markets Finance and Trade 53, 9, 1973-1987, DOI: 10.1080/1540496X.2016.1237353