ارائۀ الگویی برای توسعۀ پایدار مقصدهای گردشگری روستایی با رویکرد برنامه‌ریزی فضایی مورد مطالعه: شرق استان مازندران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و آمایش کیفیت محیطی مناطق روستایی، دانشگاه فردوسی، مشهد

2 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی، مشهد

3 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی، مشهد

4 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

برنامه‏‌ریزی فضایی و توسعۀ‌‌ پایدار گردشگری، به علت داشتن هدف مشترک، برای مفهوم برنامه‌ریزی به‌منزلۀ سازمان‌دهی زندگی آیندۀ جوامع با مقررات و طراحی روابط اجتماعی و اقتصادی در آینده و دقت در استفاده از فضای فیزیکی به‌منظور رسیدن انسان به رفاه بدون تخریب محیط، نوعی تلاقی فلسفی محسوب می‌شوند. هدف از این پژوهش ارائۀ الگویی برای توسعۀ پایدار مقصدهای گردشگری روستایی با رویکرد برنامه‌‏ریزی فضایی در شرق استان مازندران است. بدین منظور، برای ارائۀ الگوی تحقیق، با بهره‌گیری از چهارده شاخص برای بررسی وضعیت برنامه‌ریزی فضایی توسعۀ پایدار گردشگری در بین چهار شهرستان استان مشخص شد. داده‌های لازم از طریق بازدیدهای میدانی به‌وسیلۀ ‌پرسش‌نامه گردآوری شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ابعاد و شاخص‌های برنامه‌ریزی فضایی در تبیین توسعۀ پایدار مقصدهای گردشگری روستاها مؤثرند. شاخص‏‌های انتخاب‌شده، با توجه به شرایط و مقتضیات مناطق روستایی، قابلیت آزمون‌پذیری و عملیاتی در سطح روستاهای مشابه را دارند. بنابراین، مهم‌ترین عامل در فرایند برنامه‌‏ریزی فضایی توسعۀ پایدار مقصدهای گردشگری روستایی در گام نخست شناخت ظرفیت‌‏های مکان (محیطی و کالبدی) شامل تنوع جاذبه‌‏های طبیعی، کیفیت جاذبه‏‌ها، موقعیت استقرار جاذبه‌‏ها، بعد انسان (‏اجتماعی ـ فرهنگی) شامل فرهنگی و سیاسی، مشارکت مردم محلی و آموزش، بعد فعالیت (کارکردها) شامل خدمات اقامتی، پذیرایی‏، توزیع خدمات و اطلاع‏‌رسانی، سرمایه‏‌گذاری، اشتغال و درآمد‏زایی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Presenting a Pattern for Sustainable Development of Rural Tourism Destinations with Spatial Planning Approach; Case Study: East of Mazandaran Province

نویسندگان [English]

  • Ahmad Roumiani 1
  • Hamid Shayan 2
  • Hamdollah Sojasi Qeidari 3
  • Mohammad Reza Razvani 4
1 PhD in Geography, Spatial Planning of Environmental Quality in Rural Areas , Ferdowsi University
2 Professor Department of Geography Faculty of Letters and Humanities Ferdowsi University of Mashhad (FUM)
3 Assistant Professor Department of Geography Faculty of Letters and Humanities Ferdowsi University of Mashhad (FUM)
4 Professor Department of Geography and Rural Planning, Geography in Universit of Tehran
چکیده [English]

Spatial planning and sustainable development of tourism, due to having a common goal, for the concept of planning as organizing the future life of societies with regulations and designing social and economic relations in the future and careful use of physical space in order to achieve human welfare without destroying the environment, are considered as a kind of philosophical confluence. purpose of this study was to provide a Pattern for sustainable development of rural tourism destinations with spatial planning approach in the east of Mazandaran province. For this purpose, to present the research model, 14 indicators were identified using 14 indicators to investigate the spatial planning status of sustainable development of tourism among the four cities of the province. necessary data were collected through field visits by a questionnaire.
The results show that spatial planning dimensions and indicators are effective in explaining the sustainable development of rural tourism destinations. The selected indicators, according to the conditions and requirements of rural areas, can be tested and operational at the level of similar villages. Therefore, the most important factor in the spatial planning process of sustainable development of rural tourism destinations in the first step is recognition of location capacities (environmental and physical) including diversity of natural attractions, quality of attractions, location of attractions, human (socio-cultural) dimension including cultural and political, participation of local people and education, activity dimension (functions) including accommodation services, catering, distribution of services and information, investment, employment and income.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable Development
  • Spatial Planning
  • Tourism Destinations
  • East of Mazandaran
پوراصغر سنگاچین، فرزام (1394). «اهداف توسعه هزاره (MDG) و اهداف توسعه پایدار (SDG)». نشریۀ کار و جامعه، شمارۀ 186، ص 6-46.
رحمانی، محمود (1386). «آمایش سرزمین و توسعۀ پایدار روستائی با رویکرد گردشگری». فصل‌نامۀ جمعیت، شمارۀ 61/62، ص89-81.
رومیانی، احمد (1398). ارائۀ الگویی برای توسعۀ پایدار مقصدهای گردشگری روستایی با رویکرد برنامهریزی فضایی، مورد مطالعه: شرق استان مازندران. رسالۀ دگتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد.
زیاری، کرامت‌االله (1378). اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای. انتشارات دانشگاه یزد.
سپهری، محمدمهدی و بابایی، ادریس (1394). «واکافت شبکۀ مقاصد گردشگری، رویکرد تئوری تحلیل شبکه‏های اجتماعی». مجلۀ مدیریت تولید و عملیات، دورۀ 6، شمارۀ 1، ص 21-34.
سجاسی قیداری، حمدالله (1391). ارائۀ الگوی توسعۀ کارآفرینی در مناطق روستایی، مطالعۀ موردی: روستاهای دره‏ای اکوتوریستی استان تهران. رسالۀ دکتری جغرافیا و برنامه‏ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
سندگل، مهدی و شریفی‏نیا، زهرا (1395). «بررسی موانع و مشکلات توسعۀ گردشگری، مطالعۀ موردی: شهرستان قائمشهر». مجلۀ برنامه‌ریزی منطقه‏ای، دورۀ 25، شمارۀ 1، پیاپی25، ص 71-83.
شیخی، محمد و شجاعی، مسلم (1391). «تحلیل خوشه‌ای تکنیکی برای پیاده‌سازی و عدالت فضایی در برنامه‌ریزی گردشگری، مورد مطالعه، استان مازندران». برنامه‌ریزی توسعۀ گردشگری، دورۀ 1، شمارۀ 3، ص 65-46.
قدمی، مصطفی، علیقلی‌زاده فیروزجایی، ناصر و رمضان‌زاده لسبویی، مهدی (1389). «بررسی نقش گردشگری در تغییرات کیفیت زندگی مقصد (نمونۀ مورد مطالعه: دهستان کلارآباد، شهرستان تنکابن)». مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، دورۀ 4، شمارۀ 3، ص 152-181.
مظلومی، نادر و جلالی، سید‏حسین (1391). «شبکه‏های اجتماعی و موفقیت سیاستگذاری گردشگری ایران». مطالعات مدیریت گردشگری، دورۀ 7، شمارۀ 18، ص 48-25.
موسایی، میثم، هاشمی، سمیه و ابراهیمی، میترا (1391). «بررسی جامعه‌شناختی توسعۀ پایدار گردشگری در ایران، موانع، چالش‌ها، راهکارها». فصل‌نامۀ تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، سال ششم، شمارۀ 16، ص 25-50.
Sarrión-Gavilán, M. D., Benítez-Márquez, M. D., & Mora-Rangel, E. O. (2015). “Spatial distribution of tourism supply in Andalusia”. Tourism Management Perspectives, 15, 29-45.
Getz, D. (2001). Festivals, Special Events and Tourism. New York: Ven Nostrand Reinhold.
Guedes, A. S., & Jiménez, M. I. M. (2015). "Spatial patterns of cultural tourism in Portugal". Tourism Management Perspectives, 16, 107-115.
Mukwada, G., & Manatsa, D. (2013). “Geospatial and temporal analysis of drought years in Zimbabwe, 1940–1999”. Geographia Polonica, 86(4), 313-326.
Dede, O. M., & Ayten, A. M. (2012). “The role of spatial planning for sustainable tourism development: A theoretical model for Turkey”. Tourism: An International Interdisciplinary Journal, 60(4), 431-445.
Pearce, P. L. (2000). “Fundamentals of tourist motivation”. In D. G. Pearce & R. W. Sutter (Eds.), Tourism research: Critiques and challenges (pp. 113-124). London: Rutledge.
Yang, Y., & Fik, T. (2014). “Spatial effects in regional tourism growth”. Annals of Tourism Research, 46, 144-162.