بررسی ‏تأثیر آموزش طبیعت‏ گردی در رفتار حمایت از حیوانات و رفتار حفاظت از محیط زیست دانش ‏آموزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم تربیتی، گروه علوم تربیتی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران

2 کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی ‏تأثیر آموزش طبیعت‏گردی در رفتار حمایت از حیوانات و رفتار حفاظت از محیط زیست دانش‏آموزان پایۀ هشتم بوده است. این پژوهش، از نظر هدف و ماهیت، کاربردی و، از لحاظ نوع تحقیق، تجربی ـ شبه ‏آزمایشی بوده است که، در آن، از طرح پیش‏آزمون و پس‏آزمون با دو گروه آزمایش و کنترل استفاده‏ شد. جامعۀ موردمطالعه همۀ دانش ‏آموزان پایۀ هشتم شهرستان اسفراین در سال تحصیلی 1398-1397 بودند. از بین نمونه‏هایی که نمرۀ پیش‏ آزمون آن‏ها کمتر از حد میانگین دو پرسش‏نامه بود، 60 نفر به روش نمونه‏ گیری تصادفی انتخاب شدند و 3۰ نفر در گروه آزمایش و 3۰ نفر در گروه گواه گمارش تصادفی شدند. دورۀ آموزش طبیعت‏ گردی با گروه آزمایش، طی یک ماه، در 10 جلسۀ آموزشی 60‏دقیقه‏ای، بر مبنای مؤلفه‏های طبیعت‏گردی انجام پذیرفت. ابزار جمع‏آوری اطلاعات پرسش‏نامه بود که برای متغیرهای رفتار حمایت از حیوانات، به‏ ترتیب، از پرسش‏نامۀ زَلِف و ایگِن (2015) و برای رفتار حفاظت از محیط زیست از پرسش‏نامۀ صالحی و قائمی ‏اصل (1392) استفاده شد. روایی صوری و محتوایی هر دو را استادان و خبرگان تأیید کردند و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ به ‏ترتیب 92/0 و 73/0 به‏دست آمد. سپس، به‏ منظور تحلیل داده ‏ها از آزمون کالموگروف ـ اسمیرنوف، آزمون لون (همگنی واریانس‏ها)، آزمون کوواریانس و آزمون تحلیل عاملی به کمک نسخۀ 22 نرم ‏افزار اِس‏پی‏اِس‏اِس (SPSS) استفاده ‏شد. یافته‏ ها نشان دادند که آموزش طبیعت‏ گردی در رفتار حمایت از حیوانات و رفتار حفاظت از محیط زیست دانش‏آموزان با سطح معناداری 000/0، که کمتر از 05/0 است، ‏تأثیر مستقیم و معنادار دارد. همچنین، نتایج یافته ‏های فرضیۀ فرعی اول و دوم نیز به ‏ترتیب نشان دادند که آموزش طبیعت ‏گردی در رفتار حمایت از حیوانات دانش ‏آموزان با سطح معناداری 013/0، که از 05/0 کوچک‏تر است، ‏تأثیر مستقیم و معنادار دارد و آموزش طبیعت‏ گردی در رفتار حفاظت از محیط زیست دانش ‏آموزان با سطح معناداری 007/0، که از 05/0 کوچک‏تر است، ‏تأثیر مستقیم و معنادار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Nature Education on Animal Support Behavior and Environmental Protection Behaviors of Eighth Grade Students

نویسندگان [English]

  • mahboube soleimanpouromran 1
  • قلیزاده gholizade 2
1 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Bojnourd Branch , Islamic Azad University, Bojnourd, Iran
2 M.A Department of Educational Management, Bojnourd Branch, Islamic Azad University, Bojnourd, Iran
چکیده [English]

on animal protection behavior and environmental protection behavior of eighth grade students. Due to its purpose and nature, this study was an applied type and in terms of research method, it was a quasi-experimental type in which a pre-test and post-test design with two experimental and control groups was used. The study population was all eighth grade students in Esfarayen city in the 98-97 academic year. Samples whose pre-test score was lower than the average in the two questionnaires, 60 people were selected by random sampling method and 30 people in the experimental group and 30 people in the control group were randomly assigned. The nature training course was conducted with the experimental group for one month, including 10 60-minute training sessions based on the components of nature tourism. The data collection tool was a questionnaire that was used for the variables of animal protection behavior of Zelf and Egan (2015) and Salehi and Ghaemi Asl (2013) for environmental protection behavior, respectively. Both face and content validity were confirmed by professors and experts and its reliability was obtained with Cronbach's alpha coefficient of 0.92 and 0.73, respectively. Then, Kalmogorov-Smirnov test, Leven test (homogeneity of variance), covariance test and factor analysis test using SPSS software version 22 were used to analyze the data. The results of the findings of the main hypothesis showed that nature education has a direct and significant effect on animal protection behavior and environmental protection behavior of students. Also, the results of the findings of the first and second sub-hypotheses showed that ecotourism education had a direct and significant effect on students 'animal protection behavior and students' environmental protection behavior, respectively

کلیدواژه‌ها [English]

  • Animal education
  • Animal protection behavior
  • Environmental protection behavior
  • Students
آزادخانی، پاکزاد، سادات‏نژاد، معصومه و شرفخانی، جعفر (1397). بررسی نقش آموزش‏های زیست‏محیطی در رفتارهای حفاظت از محیط زیست در بین دانش‏آموزان دخترانۀ شهر ایلام. فصلنامۀ انسان و محیط زیست، 16(1)، 139-153.
احمدی، عبدالجواد و ابیضی، فاطمه (1396). رابطۀ رفتارهای مربوط به سلامت فردی با رفتارهای حفاظت از محیط زیست و بعد با وجدان‏بودن شخصیت. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد روان‏شناسی عمومی، دانشگاه بین‏المللی امام خمینی (ره).
الهامی‏راد، اعظم، میکائیلی، علیرضا و جمال آبادی، جواد (۱۳۹۲). اثرات مثبت گردشگری طبیعت بر حفاظت حیات وحش. دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت‏گردی ایران زمین، همدان، شرکت هم‏اندیشان محیط زیست فردا.

جوادی، محسن و مسعودی، اصغر (1391). بررسی تطبیقی رفتار با حیوانات در اخلاق اسلامی‏ و اخلاق سکولار غربی. پایان‏نامۀ دکتری معارف اسلامی، دانشگاه قرآن و حدیث.

جهانیان، منوچهر و زندی، ابتهال (1392). اکوتوریسم. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
حبیب‏پور مهربان، سپیده و افشاری اسفیدواجانی، فروغ (۱۳۹۲). بررسی ‏تأثیر طبیعت‏گردی بر پارک‏های جنگلی. اولین همایش ملی مدیریت گردشگری، طبیعت‏گردی و جغرافیا، همدان، انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه.
حجتی سیاح، مریم و خدابخشی کولایی، آناهیتا (1395). اثربخشی آموزش گروهی محیط زیست بر نگرش و آگاهی‏افزایی زیست‏محیطی دانش‏آموزان دختر دبستانی شهر تهران. نشریۀ پرستاری کودکان، 2(3)، 1-8.
حدادی‏ نیا، سمیه و دانه‏کار، افشین (1391). اولویت‏بندی معیارهای طبیعت‏گردی در اکوسیستم‏های بیابانی و نیمه‏بیابانی با روش دلفی. نشریۀ جغرافیا و آمایش شهری، 2(3)، 17-30.
خوشیاری حاجی بابا، رزاق و مجدی، علی (1392). حمایت از حیوانات در قوانین ایران و اسناد بین‏المللی. فصلنامۀ حقوق پزشکی، 7(26)، 171-192.
رحمانی، بیژن و عباس‏ نژاد حقیقی، مریم (1395). نظرسنجی ‏تأثیر گردش‏های آموزشی دانش ‏آموزان در حفاظت محیط زیست (مطالعۀ موردی دانش آموزان دختر متوسطۀ اول ناحیۀ 3 کرج). پایان ‏نامۀ کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی ‏تهران مرکزی.
رحیم ‏پور، علی و حاجی‏پور، زهرا (1392). آموزش طبیعت و طبیعت‏گردی (اکوتوریسم) در دورۀ متوسطۀ نظری (راهنمایی و دبیرستان) بر نگرش دانش ‏آموزان. پایان ‏نامۀ کارشناسی ارشد طبیعت‏گردی، دانشکدۀ علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ.
رمضانی قوام ‏آبادی، محمدحسین (1391). بررسی راهبردی آموزش حفاظت از محیط زیست در ایران. فصلنامۀ راهبرد، 21(65)، 233-257.
زارع بیدکی، محمد، رضائیان، محسن و علی، ‏پوران (1391). مروری بر جنبه‏های اخلاقی در پژوهش‏های حیوانی. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 11(6)، 575-598.
زمانی ‏مقدم، افسانه و سعیدی، مهدیه (1392). بررسی ‏تأثیر آموزش محیط زیست بر ارتقای دانش، نگرش و مهارت معلمان مقطع ابتدایی منطقۀ 12 آموزش‏وپرورش تهران. فصلنامۀ آموزش محیط زیست و توسعۀ پایدار، 1(3)، 19-30.
سرباز، سمیرا، ستوده، احد و رحیمی، مهدی (1395). بررسی ‏تأثیر آموزش محیط زیست بر بهبود نگرش دانش‏آموزان ابتدایی نسبت به حقوق حیوانات. فصلنامۀ آموزش محیط زیست و توسعۀ پایدار، 5(2)، 25-33.
سلیمان‏ پورعمران، محبوبه، یارمحمدیان، محمدحسین و کشتی آرای، نرگس (1392). آموزش زیست‏محیطی و جایگاه آن در برنامۀ درسی دورۀ متوسطۀ نظام آموزشی. پژوهش‏نامۀ تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی‏ واحد بجنورد، 8(34)، 1-20.
سلیمی، سحر و نوری، سیدعلی (۱۳۹۵). بررسی ‏تأثیر طبیعت‏گردی بر تالاب‏ها. اولین کنفرانس ملی رویکردهای معماری و شهرسازی پیش‏رو، کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی‏ واحد کرمانشاه.
شمالی‏زاده، فرخنده، دشتی، سیده سولماز و حمادی، کاظم (1394). تحلیل و ارزیابی پتانسیل و راهبردهای توسعۀ طبیعت‏گردی در دریاچۀ سد دز با استفاده از روش فریمن. فصلنامۀ اکوبیولوژی تالاب، 7(25)، 5-20.
صالحی، صادق و قائمی ‏اصل، زهرا (1392). بررسی رابطۀ آموزش زیست‏محیطی و رفتارهای حفاظت از محیط زیست (مطالعۀ موردی: دانش‏آموزان دبیرستان‏های دخترانۀ شهر بابل). فصلنامۀ آموزش محیط زیست و توسعۀ پایدار، 1(3)، 67-79.
صالحی، صادق (1390). رفتارهای زیست‏محیطی، دانش زیست‏محیطی و تحصیلات. مجلۀ علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 6(2)، 201-220.
قضاوی، منصوره و لیاقتدار، جواد (1387). تحلیل محتوی کتاب‏های علوم تجربی دورۀ ابتدایی از لحاظ توجه به معضلات زیست‏محیطی. فصلنامۀ تعلیم و تربیت، 1(98)، 127-152.
قیاسی، جلال‏ الدین و شکربیگی، زهرا (1392). بررسی تطبیقی رفتارهای خشونت‏آمیز نسبت به حیوانات اهلی در حقوق ایران و فرانسه. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‏شناسی دانشگاه قم.
کرمی، محمد و نقی‏ زاده، حامد (1389). رفتار با حیوان آزمایشگاهی از منظر قرآن. مجلۀ اخلاق و تاریخ پزشکی، 4(1)، 25-30.
 کریمی‏ فرد، طاهره (1395). بررسی عوامل مؤثر بر رفتارهای حفاظتی محیط زیست گردشگران داخلی و خارجی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور مرکز شیراز.
میبودی، حسین، امیدوار، بابک، عنایتی، اشرف ‏السادات و رشیدی، سحر (1392). آیا نوع مدرسه در آگاهی‏های محیط زیستی دانش‏ آموزان ابتدایی تفاوت ایجاد می‏کند؟ فصلنامۀ آموزش محیط زیست و توسعۀ پایدار، 1(4)، 11-19.
Ahmad, N. L, Hassan, F, Khir, M. M., Ahmad, S., Fazirah, S., & Rahim, R. A. (2019). Conceptualizing green education awareness in primary school to promote sustainability. Religación, 4, 300-306.
Elliott, S., & Young, T. (2016). Nature by default in early childhood education for sustainability. Australian Journal of Environmental Education, 32(01), 57-64.
Fraser, D. (2014). Could animal production become a profession? Livestock Science, 169, 155-162.
Hemsworth, P. H. (2003). Human–animal interactions in livestock production. Applied Animal Behaviour Science, 81(3), 185-198.
Kauder, B. Potrafke, N., & Ursprung, H. (2018). Behavioral determinants of proclaimed support for environment protection policies. European Jouranl of Polictical Economy, 54, 26-41.
Kreger, M. D., & Hutchins, M. (2010). Ethics of keeping mammals in zoos and aquariums. In Kleiman, D. G., Thompson, K. V.& Kirk Baer, C. (Eds.), Wild mammals in captivity: Principles and techniques for zoo management, 3-10.
North American Association for Environmental Education (2011). Excellence in environmental education, guidelines for learning K-12, executive summary and self-assessment tool, Washington D. C.
Pinillos, R. G., Appleby, M. C., Manteca, X., Scott-Park, F., Smith, C., & Velarde, A. (2016). One welfare—A platform for improving human and animal welfare. Veterinary Record, 179(16), 412–413.
Pirrone, F, Mariti, C., Gazzano, A., Albertini, M., Sighieri, C., & Diverio, S. (2019). Attitudes toward animals and their welfare among Italian veterinary students. Journal Veterinary Sciences, 6(1), 19.
Ruiz, L. (2017). Adverse environmental effects of tourism on communities in the ecuadorian highlands eegion. Current Urban Studies, 5(03), 348.
Sinclair, M., & Phillips, C. J. (2019). Asian livestock industry leaders’ perceptions of the importance of, and solutions for, animal welfare issues. Animals, 9(6), 319.
Zalaf, A., & Egan, V. (2015). A new questionnaire examining general attitudes toward animals in Cyprus and the United Kingdom. Journal of Veterinary Behaviorno, 10(2),111-117.
Zhang, Y., Zhang, H. L., Zhang, J., & Cheng, S. (2014). Predicting residents' pro-environmental behaviors at tourist sites: The role of awareness of disaster's consequences, values, and place attachment. Journal of Environmental Psychology, 40,131-146.