رتبه‌بندی شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان براساس ظرفیت گردشگری فرهنگی و میراثی با استفاده از روش آراس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر و دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

2 استادیار شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

چکیده

گردشگری فرهنگی و میراثی ابزاری از توسعۀ اقتصادی است که با جذب گردشگران از خارج از جامعۀ میزبان به رشد اقتصادی منجر می‌شود. توجه و کاربست ارزش‌ها موجب حفاظت از میراث فرهنگی و محرک احیای الگوهای محلی می‌شود. استان سیستان و بلوچستان با جاذبه‌های فرهنگی و میراثی شهرت بسیاری دارد و می‌تواند گردشگران فراوانی را جذب ‌کند. بیشتر مطالعات انجام‌شده پیرامون گردشگری فرهنگی و میراثی و عمدتاً بر موضوعاتی نظیر ظرفیت‌سنجی براساس زیرساخت‌های گردشگری، ارزیابی کلی خدمات و امکانات شهرهای تاریخی، حفظ بافت تاریخی شهر به‌منظور جذب گردشگرند. اما در خصوص معرفی ظرفیت‌های گردشگری و همچنین فراهم کردن تجهیزات و زیرساخت‌ها اقداماتی صورت نگرفته و یا به صورت نامتوازن انجام پذیرفته است که این موضوع موجب جذب نشدن گردشگر و بی‌توجهی به عناصر جاذب گردشگری این استان شده است. هدف این پژوهش رتبه‌بندی شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان براساس ظرفیت گردشگری فرهنگی و میراثی، به‌منظور تدوین راهبردهای توسعۀ آن، برای جذب گردشگران است. پژوهش حاضر، براساس هدف، کاربردی و، براساس ماهیت، توصیفی ـ تحلیلی است. بدین‌منظور، ابتدا با مروری بر ادبیات و دیدگاه‌های مرتبط با پژوهش، شاخص‌های موردنیاز جمع‌آوری شدند و سپس، به‌دلیل همکاری‌نکردن سازمان‌های مربوطه در خصوص ارائۀ آمار و اطلاعات موردنیاز، با تجمیع شاخص‌ها و حذف شش شاخص «میزان جرم و جنایت»، «میزان رشد سالانه»، «میزان حوادث مربوط به تصادفات»، «سرمایه‌گذاری دولتی»، «سرمایه‌گذاری غیر‌دولتی» و «امنیت»، شاخص‌های نهایی انتخاب‌ شدند. در گام بعدی، وزن شاخص‌ها براساس آرای کارشناسان و با به‌کارگیری روش بهترین ـ بدترین شاخص در نرم‌افزار لینگو مشخص شد. درنهایت، با استفاده از روش آراس، شهرستان‌های استان براساس شاخص‌های ظرفیت گردشگری فرهنگی و میراثی رتبه‌بندی شدند. نتایج نشان می‌دهند که، براساس محاسبات و امتیاز مطلوبیت کل و نسبی، شهرستان‌های زاهدان (0.804)، چابهار (0.486)، زابل (0.379)، ایرانشهر (0.354) و سراوان (0.304) در رتبه‌های 1 تا 5 و سایر شهرستان‌ها در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. در ادامه، راهکارهایی برای ارتقای گردشگری فرهنگی و میراثی شهرستان‌های این استان نیز ارائه شده است. درمجموع، این طبقه‌بندی و ارائۀ راهبردها و راهکارهای پیشنهادی می‌توانند، در گام اول، مسیر روشنی را پیش روی سیاست‌گذاران دولتی و به‌طور خاص مدیران وزارت‌خانۀ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار دهند تا زمینه‌های مناسبی را برای برنامه‌ریزی، ایجاد تسهیلات و زیرساخت‌های مناسب برای گردشگری فرهنگی و میراثی و، مهم‌تر از همه، تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری و تشویق ورود بخش خصوصی (داخلی و خارجی) فراهم کند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ranking Cities of Sistan and Baluchestan Province Based on Cultural and Heritage Tourism Capacity Using ARAS Technique

نویسندگان [English]

  • Reza Motahar 1
  • Mohammadsaleh Shokouhibidhendi 2
1 PhD Candidate in Urban Planning, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
2 Assisstant Professor of Regional and Urban Planning, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

Cultural and heritage tourism is a tool of economic development that leads to economic growth by attracting tourists. Attention and application of values protects cultural heritage and stimulates the revival of local patterns. Sistan and Baluchestan province has areas with cultural and heritage attractions that can attract many tourists annually. However, no measures have been taken for this industry to identify tourism capacities and provide equipment. This has led to a lack of tourist attraction and neglect of the attractive elements of tourism in this province.
The purpose of this study is to rank the cities of Sistan and Baluchestan province based on the capacity of cultural and heritage tourism, in order to develop development strategies to attract tourists. The present study is based on applied purpose and descriptive-analytical nature.  First, by reviewing previous researches, the required indicators are collected and then the weight of the indicators is determined based on the opinions of experts and using the best-worst index method in Lingo software. Finally, using the Aras technique, the cities of the province are ranked based on the indicators of cultural and heritage tourism capacity.
The results show that based on the total and relative utility scores, Zahedan (0.804), Chabahar (0.486), Zabol (0.379), Iranshahr (0.354) and Saravan (0.304) are ranked 1 to 5. In addition, solutions to promote cultural and heritage tourism in the cities of this province were also presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural and heritage tourism
  • Sistan and Baluchestan Province
  • Cultural Heritage
  • ARAS method

مراجع

افتخاری، عبدالرضا، پورطاهری، مهدی و مهدویان، فاطمه (1390). اولویت‌بندی ظرفیت‌های گردشگری مناطق روستایی شهرستان نیر. نشریۀ جغرافیا و توسعه، 9(24)، 23-38.
امین‌زاده، بهناز و دادرس، راحله (1391). بازآفرینی فرهنگ‌مدار در بافت تاریخی شهر قزوین با تأکید بر گردشگری شهری. نشریۀ مطالعات معماری، 2(1)، 99-108.
پاپلی ‌یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی (1386). گردشگری (ماهیت و مفاهیم). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگا‌ها (سمت).
تقوایی، مسعود و اکبری، محمود (1388). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی ‌و ‌مدیریت‌ گردشگری ‌شهری. تهران: انتشارات پیام.
تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم (1391). توسعۀ گردشگری فرهنگی با تأکید بر جاذبه‌های تاریخی (مطالعۀ موردی: جاذبه‌های تاریخی شهر اصفهان). نشریۀ برنامه‌ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، 4(12)، 59-78.
حیدری‌پور، اسفندیار (1392). سطح‌بندی مناطق نمونۀ گردشگری با بهره‌گیری از روش AHP (مطالعۀ موردی: مناطق نمونۀ گردشگری باغ بهادران، زرینشهر و تالاب گاوخونی استان اصفهان). فصلنامۀ نگرش‌های نو در جغرافیایی انسانی، 5(19)، 105-117.
خضری، حسین، خادم‌الحسینی، احمد و قائد رحمتی، صفدر (1392). سطح‌بندی شهرستان‌های استان فارس براساس شاخص‌های گردشگری. نشریۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، 2(6)، 42-54.
ساعی، علی و ناییجی، محمدرضا (1390). تحلیل جامعه‌شناختی جذب گردشگری فرهنگی در ایران (مطالعۀ موردی: گردشگران خارجی شهر اصفهان)، فصلنامۀ علوم اجتماعی، (52)، 175-206.
سلطانی، سحر و شاهنوشی، ناصر (1391). اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری عمدۀ شهرستان مشهد از منظر گردشگران داخلی. دوفصلنامۀ مطالعات گردشگری، 1(1)، 17-5.
شماعی، علی و موسی‌وند، جعفر (1390). سطح‌بندی شهرستان‌های استان‌ اصفهان از لحاظ زیرساخت‌های گردشگری با استفاده از مدل‌های TOPSIS و AHP. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 3(10)، 23-40.
ضیایی، محمود و داغستانی، سعید (1388). تحلیل سلسله‌مراتبی جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی شهرستان نیشابور. نشریۀ جغرافیا و توسعه، 8(17)، 113-138.
علیایی، محمدصادق و خزایی، کاظم (1396). ارزیابی شهرستان‌های استان لرستان از نظر شاخص‌های توسعۀ گردشگری. نشریۀ نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 10(37)، 306-320.
فتحی، سروش (1393). بررسی جاذبه‌های گردشگری فرهنگی و تاریخی روستای قهرود. فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی جغرافیای انسانی نو، 6(23)، 97-123.
قنبری، یوسف، کماسی، حسین، جمینی، داوود و آریان‌پور، آزاد (1391). شناسایی و اولویت‌بندی جاذبه‌های شهرستان روانسر براساس پتانسیل جذب گردشگر. فصلنامۀ جغرافیا و پایداری‌ محیط، 2(3)، 65-86.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی (مراحل و رویه‌های علمی در روش‌شناسی کیفی). تهران: جامعه‌شناسی تهران.
نظم‌فر، حسین، عشقی چهاربرج، علی و  امان‌اللّه‌پور، انور (1395). رتبه‌بندی شهرستان‌های استان مازندران براساس زیرساخت‌های گردشگری با روش‌های تصمیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری چندمعیاره. نشریۀ جغرافیایی فضای گردشگری، 5(20)، 99-119.
Alaeddinoglu, F., & Can, A. S. (2011). Identification and classification of nature-based tourism resources: western Lake Van basin, Turkey. Procedia Social and Behavioral Sciences, 19, 198-207.
Anderson, W. (2011). Enclave tourism and its socio-economic impact in emerging destinations. Anatolia, 22(3), 361-377.
Arsić, S., Nikolić, D., Mihajlović, I., Fedajev, A., & Živković, Ž. (2018). A New Approach Within ANP-SWOT Framework for Prioritization of Ecosystem Management and Case Study of National Park Djerdap, Serbia. Ecological Economics, 146, 85-95.
Ashok, S., Tewari, H. R., Behera, M. D., & Majumdar, A. (2017). Development of ecotourism sustainability assessment framework employing Delphi, C&I and participatory methods: A case study of KBR, West Sikkim, India. Tourism Management Perspectives, 21, 24-41.
Baležentis, T., Kriščiukaitienė, I., Baležentis, A., & Garland, R. (2012). A quantitative analysis Rural tourism development in Lithuania (2003–2010). Tourism Management Perspectives, 2, 1-6.
Bolis, I., Morioka, S. N., & Sznelwar, L. I. (2017). Are we making decisions in a sustainable way? A comprehensive literature review about rationalities for sustainable development. Journal of Cleaner Production, 145, 310-322.
Boniface, P. (2008). Managing Quality Cultural Tourism (Translated in to Persian by: Abdullahzadeh. M). Office of Cultural Research, 17.
Bourdieu, P. )1986(. The forms of capital. In Richardson, J., Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. Greenwood
Brau, R., & Cao, D. (2006). Uncovering the macrostructure of tourists’ preferences: A Choice Experiment Analysis of Tourism Demand to Sardinia.
Bunruamkaew, K., & Murayama, Y. (2011). Site suitability evaluation for ecotourism using GIS & AHP: A case study of Surat Thani Province, Thailand. Procedia Social and Behavioral Sciences, 21, 269-278.
Castellanos-Verdugo, M., Vega-Vazquez, M., Oviedo-Garcia, M. A., & Orgaz-Aguera, F. (2016). The relevance of psychological factor in the ecotourist experience satisfaction through ecotourist site perceived value. Journal of Cleaner Production, 124, 226-235.
Castillo-Manzano, J. I., López-Valpuesta, L., & González-Laxe, F. (2011). The effects of the LCC boom on the urban tourism fabric: The viewpoint of tourism managers. Tourism Management, 32(5), 1085-1095.
Das, M., & Chatterjee, B. (2015). Ecotourism: A panacea or a predicament? Tourism Management Perspectives, 14, 3-16.
Denstadli, J. M., & Jacobsen, J. K. S. (2011). The long and winding roads: Perceived quality of scenic tourism routes. Tourism Management, 32(4), 780-789.
Domínguez Vila, T., Alén González, E., & Darcy, S. (2019). Accessible tourism online resources: a Northern European perspective. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 19(2), 140-156.
Drumm, A., & Moore, A. Soles, A., Patterson, C., & Terborgh, J. E. (2005). Ecotourism development–a manual for conservation planners and managers. An introduction to Ecotourism planning, 1.
Dumont, E. & Taller, J. (2007). Cultural diversity and Subsidiarity: more of the same or conflicting principles? The case of cultural tourism in the European Union. In European Studies: A Jouranl of European Culture, History and Politics, 24, 45-64.
Dwyer, L., Edwards, D., Mistilis, N., Roman, C., & Scott, N. (2009). Destination and enterprise management for a tourism future. Tourism Management, 30(2), 63-74.
Edgell, D. L., & Jones, O. J. )2009). Managing Sustainable Tourism: A Legacy for the Future. International Journal of Hospitality and Tourism Systems, 2(1), 203-205.
Fraser, R. (2020). Cultural heritage, ethnic tourism, and minority-state relations amongst the Orochen in north-east China. International Journal of Heritage Studies, 26(2), 178-200.
Fredman, P., Wall-Reinius, S., & Grunden, A. (2012). The Nature of Nature in Nature-based. Journal of Hospitality and Tourism, 12(4), 289-309.
Gavalas, D., Konstantopoulos, C., & Mastakas, K. (2015). Heuristics for the time dependent team orienteering problem: Application to tourist route planning. Computers & Operations Research, 62, 36-50.
Gigoyi, L., Pamucar, D., Lukic, D., & Markovic, S. (2016). GIS-Fuzzy DEMATEL MCDA model for the evaluation of the sites for ecotourism development: A case study of “Dunavski ključ” region, Serbia. Land use policy, 58, 348-365.
Glasson, J. (1994). Oxford: A heritage city under pressure: Visitors, impacts and management responses. Tourism Management, 15(2), 137-144.
Goeldner, C., & Ritchie, J. R. B. (2003). Tourism: Principles, Practices, philosophies. New York: John Wiley and Sons.
Handapangoda, W. S. (2019). Exploring tradition in heritage tourism: the experience of Sri Lanka’s traditional mask art. International Journal of Heritage Studies, 25(4), 415-436.
Huang, Xi., Zhang, L., & Ding, Y. (2016). The Baidu Index: Uses in predicting tourism flows–A case study of the Forbidden City. Tourism Management, 58, 301-306.
Janiskee, R. L. (1996). Historic houses and special events. Annals of Tourism Research, 23(2), 398-414.
Kempiak, J., Hollywood, L., Bolan, P., & McMahon-Beattie, U. (2017). The heritage tourist: an understanding of the visitor experience at heritage attractions. International Journal of Heritage Studies, 23(4), 375-392.
Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Olfat, L., & Turskis, Z. (2015). Multi-Criteria inventory classification using a new method of evaluation based on distance from average solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451.
Khumalo, T., Sebatlelo, P., & Van der Merwe, C. D. (2014). Who is a heritage tourist?” a comparative study of Constitution Hill and the Hector Pieterson Memorial and Museum. Johannesburg, South Africa. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 3(1), 1-13.
Kutut, V., Zavadskas., E. K., & Lazauskas, M. (2013). Assessment of priority options for preservation of historic city centre buildings using MCDM (ARAS). Procedia Engineering, 57, 657-661.
Li, W. (2004). Environmental management indicators for ecotourism in China’s nature reserves: A case study in Tianmushan Nature Reserve. Tourism Management, 25(5), 559-564.
Litvin, S. W. (2005). Streetscape Improvement in an Historic Tourist City a Second Visit to King Street, Charleston, South Carolina. Tourism Management, 26(3), 421-429.
Liu, C. H., Tzeng, G. H., & Lee, M. H. (2012). Improving tourism policy implementation e The use of hybrid MCDM models. Tourism Management, 33(2), 413-426.
Lord, G. D. (1999). The Power of Cultural Tourism. In Keynote Presentation. Speech to Wisconsin Heritage tourism conference (Vol. 17, No. 09, p. 1999).
Mohamad, D., & Jamil, R. M. (2012(. A Preference Analysis Model for Selecting Tourist Destinations Based on Motivational Factors: A Case Study in Kedah, Malaysia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 65, 20-25.
Mosammam, H. M., Sarrafi, M., Tavakolinia, J., & Heidari, S. (2016). Typology of the ecotourism development approach and an evaluation from the sustainability view: the case of Mazandaran Province, Iran. Tourism Management Perspectives, 18, 168-178.
Mulder, M. (2006). EU-level Competence Development Projects in Agri-food Environment: The Involvement of Sectored Social Partners. Journal of European Industrial Training, (31), 80-99.
Mutana, S., & Mukwada, G. (2018). Mountain-route tourism and sustainability. A discourse analysis of literature and possible future research. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 24, 59-65.
Ocampo, L., Ebisa, J. A., Ombe, J., & Escoto, M. G. (2018). Sustainable ecotourism indicators with fuzzy Delphi method–A Philippine perspective. Ecological Indicators, 93, 874-888.
Peleggi, M. (1996). National Heritage and Global Tourism in Thailand. Annals of Tourism Research, 23(2), 432-448.
Pforr, C. (2001). Concepts of Sustainable Development, Sustainable Tourism, and Ecotourism: Definitions, Principles, and Linkages. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 1(1), 67-71.
Philipp, S. F. (1993). Racial Differences in the Perceived Attractiveness of Tourism Destinations, Interests and Cultural Resources. Journal of Leisure Research, 25(3), 290-304.
Radicchi, E. (2013). Tourism and Sport: Strategic Synergies to Enhance the Sustainable Development of a Local Context. Physical culture and Sport. Studies and Researh, 57(1), 44-57.
Ramírez-Gutiérrez, D., Fernández-Betancort, H., & Santana-Talavera, A. (2018). Talking to others: analyzing tourists’ communications on cultural heritage experiences. International Journal of Heritage Studies, 24(6), 634-648.
Rezaei, J. (2016). Best-worst multi-criteria decision-making method: Some properties and a linear model. Omega, 64, 126-130.
Saaty, T. L. (2008). Decision making with the analytic hierarchy process. International Journal of Services Sciences, 1(1), 83-98.
Sharpley, R. (2000). Tourism and Sustainable Development: Exploring the Theoretical Divide. Journal of Sustainable Tourism, 8(1), 1-19.
Sharpley, R., & Telfer, D. J. (Eds.) (2015). Tourism and Development Concepts and Issues (Vol. 63). New Zealand: Channel View Publications.
Silberberg, T. (1995). Cultural Tourism and Business Opportunities for Museums and Heritage Sites. Tourism Management, 16(5), 361-365.
Smith, M. K., & Robinson, M. (Eds.) (2006). Cultural Tourism in a Changing World: Politic, Participation and (Re) Presentation. Channel view publications.
Sofield, T. H., & Li, F. M. S. (1998). Tourism Development and Cultural Policies in China. Annals of Tourism Research, 25(2), 362-392.
Torres-Sovero, C., Gonzalez, J. A., Martin-Lopez, B., & Kirkby, C. A. (2012). Social-Ecological Factors Influencing Tourist Satisfactions in Three Ecotourism Lodges in the Southeastern Peruvian Amazon. Tourism Management, 33(3), 545-552.
Tyrväinen, L., Uusitalo, M., Silvennoinen, H., & Hasu, E. (2014). Towards sustainable growth in nature-based tourism destinations: Clients’ views of land use options in Finnish Lapland. Landscape and Urban Planning, 122, 1-15.
Vila, T. D., Darcy, S., & González, E. A. (2015). Competing for the disability tourism market–a comparative exploration of the factors of accessible tourism competitiveness in Spain and Australia. Tourism Management, 47, 261-272.
Weaver, D. (2007). Sustainable Tourism. Routledge.
Wise, N. (2016). Outlining triple bottom line contexts in urban tourism regeneration. Cities, 53, 30-34.
Yang, Y., & Fik, T. (2014). Spatial effects in regional tourism growth. Annals of Tourism Research, 46, 144-162.
Zeppel, H., & Hall, C. (1992). Arts and Heritage Tourism, in Weiler, B., & Hall, C. (Eds.), Special Interest Tourism. London: Belhaven Press.
گردشگری و توسعه
دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 29
زمستان
دی 1400
صفحه 175-198

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار