ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر در طراحی مسیرهای گردشگری میراثی (موردپژوهی: محور تاریخی، فرهنگی و گردشگری جلفا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد طراحی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22034/jtd.2021.285382.2339

چکیده

امروزه اهمیت و نقش گردشگری به‌منزلهٔ یکی از منابع اصلی کسب درآمد و ایجاد اشتغال بر کسی پوشیده نیست و بسیاری از کشورها در سرتاسر جهان به این مهم پی برده‌اند. بارزترین ویژگی گردشگری عامل «حرکت» است. بنابراین، توجه به حرکت گردشگران در سطح شهر و مسیرهای حرکتی آن‌ها به‌منظور بازدید از جاذبه‌های شهر بسیار حائز اهمیت است. ازآن‌جاکه بافت تاریخی و میراث فرهنگی شهر اصفهان مهم‌ترین ظرفیت‌ در توسعهٔ گردشگری این شهر ا‌ست، پژوهش پیش‌رو با هدف ارتقای گردشگری میراثی در پی یافتن و اولویت‌بندی مؤلفه‌‌های مؤثر در طراحی مسیرهای گردشکری با جاذبه‌های میراثی است. روش این پژوهش، از حیث هدف، کاربردی و، برحسب نوع اقدام محقق، تحلیلی است. در بیان مبانی نظری موضوع و ارائهٔ مدل شبکه‌ای پژوهش، از مطالعات کتابخانه‌ای و برای جمع‌آوری داده‌ها با توجه به ماهیت پژوهش از مصاحبه و پرسش‌نامه استفاده شده و در انتها، به منظور اولویت‌بندی و ارزیابی مؤلفه‌های ارائه‌شده، روش فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) به کار گرفته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مؤلفه‌های توجه و تأکید بر جاذبه‌های میراثی و همین‌طور افزایش ایمنی و امنیت، توجه به ابعاد زیستی، نفوذپذیری و دسترسی مؤثرترین مؤلفه‌ها در طراحی محور جلفا با رویکرد گردشگری میراثی هستند و پس از آن به‌ترتیب بایستی خوانایی و مسیریابی، رعایت مقیاس انسانی، جذابیت بصری مسیر، تنوع و گوناگونی، انعطاف‌پذیری و حس تعلق به مکان در طراحی این مسیرها مدنظر قرار گیرند. توجه به این عوامل و افزایش کیفیت آن‌ها تأثیر بسزایی در ارتقای صنعت گردشگری در این محدوده خواهند داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of effective components in the design of heritage tourism routes (Case study: historical, cultural and tourism axis of Julfa)

نویسندگان [English]

  • Masture Sadat Masoudian 1
  • Zahra Sadat ُSaeideh Zarabadi 2
1 Master of Urban Design, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Today, tourism is recognized as one of the main and most important sources of income in many. Since tourism is characterized by "movement", consideration of tourist’s movements and the routes they choose during their visits of urban attractions is of vital importance. The historical area and cultural heritage of Isfahan are the most important factors that could contribute to the development of tourism in this city. Therefore, in the present study attempts are made to promote heritage tourism in order to detect and prioritize effective qualities in designing heritage tourism routes. The present study falls within the category of analytical studies in terms of procedure (selected by the researcher) and applied studies in terms of objective. Library studies have been used in expressing the theoretical foundations of the subject and presenting the research network model, interviews and questionnaires have been used to collect data according to the nature of the research. Finally, in order to prioritize and evaluate the presented components, the Network Analysis Process (ANP) method was used. The results indicate that the components of attention and emphasis on heritage attractions as well as increasing safety and security, consideration of biological dimensions, permeability and accessibility, are the most effective components in the design of the Julfa axis with a heritage tourism approach and after that, legibility and wayfinding, observance of human scale, visual attractiveness of the route, diversity, flexibility and sense of place should be considered in the design of these routes, and paying attention to these factors and increasing their quality has a great impact on promoting the tourism industry in this area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Julfa tourism axis
  • heritage tourism
  • Network Analysis Process (ANP)

مراجع

احمدی‌فرد، نرگس (1396). گردشگری فرهنگی و بازآفرینی بافت تاریخی. تهران: آراد کتاب.
اساسنامهٔ سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب (1367).
اسمیت، ملانی، مک‌لئود، نیکولا و هارت روبرتسون، مارگارت (1391). مفاهیم کلیدی در مطالعات گردشگری، ترجمهٔ جعفر باپیری. تهران: مهکامه.
ایمنی قشلاق، سیاوش و طباطبایی قمی، زهرا (1400). تحلیل آثار اجتماعی - فرهنگی گردشگری در مقصدهای مذهبی و تاریخی (مورد مطالعه: شهرهای قم و اصفهان). گردشگری و توسعه، 10(2)، 137-148.
بنتلی، ای‌ین، الکک، آلن، مورین، پال، گلین، سومک‌ و اسمیت، گراهام (1394). محیط‌های پاسخده؛ کتاب راهنمای طراحان، ترجمهٔ مصطفی بهزادفر. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
بهمنی، پریسا و نمامیان، فرشید (1399). طراحی مدل اقتصاد گردشگری شهری با رویکرد ساختاری - تفسیری. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، ۴(25)، 157-177.
پاکزاد، جهانشاه (1393). راهنمای طراحی فضاهای شهری. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری.
پروین، محمد، رضویان، محمدتقی و توکلی‌نیا، جمیله (1398). ارزیابی تأثیر گردشگری در توسعهٔ اقتصادی شهر تهران. پژوهش‌های دانش زمین، 10(39)، 214-230.
پیج، استیون (1396). مقدمه‌ای بر مدیریت گردشگری، ترجمهٔ علی پارساییان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
حبیبی، سیدمحسن (1380). مسیر پیادهٔ گردشگری. هنرهای زیبا، 9(۱۰۲۲)، ۴۳-۵۱.
حیدری، رحیم، صفرپور، میثم و آذری، مهدی (1392). بررسی و تحلیل الگوی رفتاری گردشگران در دسترسی به جاذبه‌های شهری با استفاده از GIS (مطالعهٔ موردی: شهر شیراز). پژوهش و برنامه‌یزی شهری، 4(12)، ۲۲-۱.
چبرا، دیپک (1398). بازاریابی پایدار گردشگری فرهنگی و میراث، ترجمهٔ محمدحسن زال و روزبه میرزایی. تهران: انتشارات مهکامه.
خالقی، شکوفه و منتظرالحجه، مهدی (1395). طراحی مسیر پیادهٔ گردشگری در راستای باززنده‌سازی بافت‌های فرسوده (نمونهٔ موردی: حدفاصل امامزادهٔ دو خاتون تا سقاخانه ارباب میرزای شهرکرد). سومین کنگرهٔ بین‌المللی معماری، گردشگری و توریسم. امارات: دبی.
زال، محمدحسن، رمضان‌زاده لسبوئی، مهدی و اسماعیلی، امین (1397). بافت سنتی شهری و نقش آن در توسعهٔ گردشگری میراث فرهنگی (مطالعهٔ موردی: بافت قدیم شهر ساری). مدیریت شهری، 17(۵۳)، 7-26.
زال، محمدحسن و اسماعیلی، امین (1399). میراث فرهنگی و مؤلفه‌های اثرگذار بر بازگشت مجدد گردشگران به مقصد (مطالعهٔ موردی: بافت تاریخی ساری). برنامه‌ریزی و توسعهٔ گردشگری، 9(33)، 129-147.
زبردست، اسفندیار (1389). کاربرد فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. هنرهای زیبا، ۲(41)، 79-90.
سرور، رحیم، اکبری، مجید، موسوی، سیدچمران و بوستان احمدی، وحید (1397). اولویت‌‌بندی مؤلفه‌های توسعهٔ پایدر در راستای احیا بافت‌های فرسوده (مطالعهٔ موردی: محلهٔ جلفای اصفهان). سرزمین، ۱۵(۵۷)، 89-104.
قریب، فریدون (1383). امکان‌سنجی ایجاد مسیرهای پیاده و دوچرخه در محدودهٔ تهران قدیم. هنرهای زیبا، ۱۹(19)، ۲۸-۱۷.
کارمونا، متئو، تیسدل، استیون و تنراک، تیم هیت (1394). مکان‌های عمومی، فضاهای شهری؛ ابعاد گوناگون طراحی شهری، ترجمهٔ فریبا قرائی، مهشید شکوهی، زهرا اهری و اسماعیل صالحی. تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
کاشانی‌جو، خشایار (1389). پیاده‌راه‌ها از مبانی طراحی تا ویژگی‌های کارکردی. تهران: نشر آذرخش.
گلکار، کوروش (1379). مؤلفه‌های سازندهٔ کیفیت طراحی شهری. صفه، 11(32)، 38-۶۵.
لاجوردی، سیدجلیل، رضاییان، علی، فرتوک‌زاده، حمیدرضا و طلایی شکری، شهاب (1399). تحلیل سیستمی توسعهٔ گردشگری ایران مبتنی بر بازارهای همسایه و ارائهٔ مدل. گردشگری و توسعه، 9(۴)، 1-19.
لنگ، جان (1398). آفرینش نظریه معماری؛ نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمهٔ علیرضا عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محمدی، محمود و چنگلوایی، یونس (1392). ارزیابی مؤلفه‌های کیفیت فضای شهری بر میزان مطلوبیت مسیرهای پیادهٔ گردشگری (مورد پژوهی: اولویت‌بندی مسیرهای گردشگری پیاده در شهر اصفهان). انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 5، 15-32.
مرکز آمار ایران، گزارش نتایج آمارگیری از گردشگران ملی بهار 1398.
معمارزاده، مریم، مسعود، محمد و آهنگریان، آزاده (1395). ارتقای کیفیت مسیر پیاده گردشگری با تأکید بر نیاز گردشگران فرهنگی. سومین کنفرانس بین‌المللی ذستاوردهای نوین پژوهشی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری. تهران: کنفدراسیون بین‌المللی مخترعان جهان -  (IFIA)  دانشگاه جامع علمی کاربردی.
معینی، سیدمهدی (1394). شهرهای پیاده‌مدار. تهران: آذرخش.
ملکی، سعید، علیزاده، هادی و کاملی‌فر، محمدجواد (1399). تحلیلی بر الگوهای پایداری گردشگری شهری در شهر اهواز. مطالعات مدیریت گردشگری، ۱۵(49)، ۲۰۱-۱۸۱.
موحد، علی (1395). مقدمه‌ای بر گردشگری شهری. تهران: پرهام نقش.
مؤمنی، معصومه و هاشمی، سیدسعید (1398). احیای بناهای قدیمی و تاریخی با رویکرد گردشگری و کارآفرینی با ایجاد یک مسیر فرهنگی تاریخی (مطالعهٔ موردی: خیابان شریتی همدان). جغرافیا و روابط انسانی، 2(۷)، ۷۹-۶۰.
نورآقایی، آرش، مکیان، ساراسادات و عنبر، رحیم (1394). شناسایی مسیرهای گردشگری با رویکرد میراث جهانی ثبت‌شدهٔ ایران توسط سازمان یونسکو. تهران: مهکامه.
نوربخش، یونس و فرهادی، احسان (1398). واکاوی فهم گردشگری و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی شکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری آن. جامعه‌پژوهی فرهنگی، 10(2)، 141-167.
وب‌سایت سازمان جهانی گردشگری، دسترسی 08/08/1400. (whc.unesco.org/en/conventiontext)
Duarte-Duarte, J. B., Talero-Sarmiento, L. H., & Rodrigue-Padilla, D. C. (2021). Methodological proposal for the identification of tourist routes in a particular region through clustering techniques. Heliyon, 7(4), e06655.
Goodarzi, G., Behzadfar, M., & Ziari, Y. (2021). Redefining tourism routes in the historical context of Tehran Bazaar. Research and Urban Planning.
Hamzah, A., & Nizam Ismail, H. (2008). A Design of Nature-Culture Based Corridor. A Pilot Project at Kelantan Darul Naim. Faculty Alam Bina. University TEKNOLOGI MALAYSIA.
Hmidani, M. Z., & Sguenfel, M. (2018). Tourist Routes at Tafilalet Oasis and the Prospects of Territorial Development. International Journal of Scientific Management and Tourism, 4(3), 139-147.
Inkson, C., & Minnaert, L. (2018). Tourism Management: An Introduction. Second Edition. New York: SAGE Publications.
Lourens, M. (2007). The Underpinnings for Successful Route Tourism Development in South Africa. Dissertation for the degree of Master of Tourism. The university of the Witwatersrand, School of Geography.
Rafieian, M. (2020). The Qualitative Analysis of Yazd Tourist Routes with Emphasizing on Arrival Arrangements or Hierarchy. Tourism of Culture, 1(1), 17-22.
Rogerson, C. (2006). Led Policy Brief 3: Led and Route Tourism. University of Witwatersrand.
Rosenfeld, R. A. (2008). Cultural and Heritage Tourism, Municipal Economic Development Tool Kit.
Terzic, A., Bjeljac, Z., Jovicic, A., & Penjisevic, I. (2014). Cultural Route and Eco-museum Concepts as a Synergy of Nature, Heritage and community Oriented Sustainable Development Ecomuseum, Ibar Valley in Serbia. European Journal of Sustainable Development, 3(2), 1-16.
Zuniga, B., & Fedrico, G. (2019). Tourism space and cultural tourism through the Don Vasco route in Michoacán, Mexico. Revista Geografica De America Central, 63(2). 60-85.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار