نقش گردشگری دانش محور در توسعه جوامع محلی ( مطالعه موردی: ژئوپارک قشم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیاردانشگاه تهران

2 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ژئوتوریسم، گردشگری مبتنی بر دانش است که با حفاظت از میراث‌های زمین‌شناسی، با رونق-بخشی به اقتصاد محلی، افزایش دانش جامعه و حفظ فرهنگ بومی نقش مهمی در توسعه پایدار ایفا می‌کند. ژئوپارک‌های روستایی (پارک‌های زمین‌شناسی) به عنوان مقصدهای جدید گردشگری دانش محور، یک نوآوری برای انتقال دانش زمین است که می‌تواند راهکاری نوین برای دستیابی به توسعه پایدار روستایی باشد. هدف پژوهش حاضر، مطالعه تاثیر ژئوتوریسم و ژئوپارک قشم به عنوان تنها ژئوپارک جهانی ایران، در توسعه روستاهای جزیره قشم است. روش جمع‌آوری داده‌ها مبتنی بر روش‌های اسنادی و پیمایشی است. ابزار اصلی جمع‌آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته است که روایی آن با کسب نظرات از کارشناسان مربوطه و پایایی آن با محاسبه‌ی ضریب آلفای کرونباخ، به تایید رسیده‌است. تحلیل اطلاعات نیز با استفاده SPSS، Lisrel و GIS صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای 20 روستای جزیره که در محدوده 23 ژئوسایت ژئوپارک قشم واقع شده‌اند، است. نتایج مطالعه اسنادی موجود نشان می-دهد میزان رشد فرصت‌های شغلی در مناطق روستایی جزیره طی سال های 1385- 1390 و 1390 – 1395، به ترتیب 53/2 و 64/4 درصد بوده‌است و 98/28 درصد از مهاجرت‌ها به روستاهای جزیره قشم با هدف جستجوی کار و یا جستجوی کار بهتر بوده‌است. نتایج مطالعه میدانی نیز نشان می‌دهد از مجموع سه هدف اصلی شبکه جهانی ژئوپارک، گسترش ژئوتوریسم و تأسیس ژئوپارک قشم به ترتیب در بعد حفاظت از میراث تاریخی و طبیعی 98 درصد، در بعد آموزش و حفظ فرهنگ بومی 84 درصد و در نهایت در بعد رونق اقتصاد جامعه محلی 83 درصد تأثیرگذار بوده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Knowledge-based Tourism in Local communities Development (Case Study: Qeshm Geopark)

نویسندگان [English]

  • Alireza Darbanastane 1
  • fatemeh mohammadzadeh larijani 2
  • Majid Esfahani 3
  • Ali Gholami 2
1 Associate Professor of Geography & Rural Planning, Tehran University, Tehran, Iran
2 Ph.D. in Geography and Rural Planning, Tehran University, Tehran, Iran
3 .A in Geography and Tourism planning,University of Tehran, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]

geotourism plays an important role in sustainable development through the preservation of native culture and the participation of local communities. Since most geoparks are located in rural areas, it can be said that geotourism is a new move towards rural development. In this paper, the role of geotourism and geopark in the sustainable development of villages of Qeshm Island is studied. Therefore, the present research in terms of purpose is applied, and in terms of method and nature, is descriptive-analytic. The data collection method is based on documentary and survey methods. Data analysis was done using SPSS, Lisrel and GIS software. The statistical population of the study is the households of 20 villages of the island that are located in the area of 23 geosystems Geopark Qeshm. The results of the existing documentary reading show that the growth rate of job opportunities in rural areas of the island have been 2/53 and 4/64 percent in during the years 2006- 2011 and 2011- 2016 , and 28/98 percent of the migration to the villages of Qeshm Island have been with the aim job looking and better job looking.
The results of the field study also show that among the three main objectives of the Geopark Global Network, the expansion of geotourism and the establishment of Qeshm geopark has been effective in the conservation of natural and historical heritage, respectively, 98%, in the education and preservation of indigenous culture 84%, and finally in Improving the local community economyhas had an impressive 83%.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge-based Tourism
  • Rural Geotourism
  • Geopark
  • Rural Development
  • Qeshm Island

مراجع

امری کاظمی، علیرضا (1392). اطلس توانمندی‌های ژئوپارک و ژئوتوریسم ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ترجمۀ عباس مهرپویا، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور پایگاه ملی داده های علوم زمین، تهران.
تقیلو، علی‌اکبر، اصغری، صیاد، زینالی، بتول و اصغری، صالح (1395). «ارزیابی توانمندی‌ها و قابلیت‌های ژئوتوریستی روستای کندوان»، نشریۀ علمی ـ پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال بیستم، شمارۀ 56، ص 39-53.
جدیدی، رضا، کریم‌زادگان، حسن و بدری، نازنین (1396). «نقش ژئوپارک‌ها در ملاحظات گردشگری آمایش سرزمین؛ مطالعۀ موردی: ایجاد ژئوپارک در استان لرستان». فصل‌نامۀ علوم زمین، سال بیست‌و‌هفتم، شمارۀ 106، ص 179-192.
جمینی، داود، سالاری، ممند و شهابی، هیمن (1396): «تبیین اثرات ژئوتوریسم بر توسعۀ کارآفرینی در روستا ـ شهر قوری قلعه با رویکرد معادلات ساختاری»، فصل‌نامۀ جغرافیا و پایداری محیط، دورۀ 7، شمارۀ پیاپی 22، ص 97-110.
خانی، فضیله، قاسمی وسمه‌جانی، ابوطالب و قنبری‌نسب، علی (1388). «بررسی اثرات گردشگری ساحلی با تکیه بر نظرسنجی از خانوارهای روستایی (مطالعۀ موردی روستای چمخاله، شهرستان لنگرود)». جغرافیای انسانی، سال اول، ش 4، ص 51-64.
رحیم‌پور، علی (1388). «ژئوتوریسم و ضرورت تشکیل تعاونی‌های بهره‌برداری». فصل‌نامۀ نامۀ پژوهشگاه، ویژه‌نامۀ گردشگری، شمارۀ 18 و 19، ص 14-20.
زاهدی، شمس السادات (1385). مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
کاظمی، نسرین، سلمانی، محمد، بدری، علی و شریف، مطوف (1397). «پیوندهای جمعیّتی روستایی-شهری و تأثیر آن بر خلق سرمایة اجتماعی (مطالعۀ موردی: شهرستان‌های دماوند، فیروزکوه و شمیرانات)»، جغرافیا و پایداری محیط، دورۀ 8، شمارۀ 4، ص 61-73.‎
ژئوپارک قشم (1397). http://qeshmgeopark.ir
مورموگویی، مسعود، فاضل، مرتضی و زبیری، اقبال (1392): «ژئوپارک قشم»، ماهنامۀ خبری و آگاهی‌‌رسانی ماهنامه قشم، سازمان منطقۀ آزاد قشم،  سال اول،  شمارۀ 2 ،ص 1- 4.
مرکز آمار ایران، سرشماری کارگاه‌ها 1373 و 1381.
مرکز آمار ایران،سرشماری نفوس و مسکن 1385 و 1390، 1395.
ممیز، آیت‌الله، عباسی، مهدی و قاسمی، سیده عاطفه (1391). «آینده فرصت‌های کارآفرینی در حوزۀ زمین‌گردی، مطالعۀ موردی: منطقۀ جلفا». نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شمارۀ 26، ص 7-22.
Allan, M. (2013). “Geotourism: the potential of geotourism development in the United Arab of Emirates”. In Second International Conference on Emerging Research Paradigms in Business and Social Sciences, Dubai, UAE., 19(1), 74-84.
Bagherifard, S. M., Jalali, M., Jalali, F., Khalili, P., & Sharifi, S. (2013). “Tourism Entrepreneurship Challenges and Opportunities in Mazandaran”. Basic and Applied Scientific Research”. 3(4). 842-846.
Breidenhann, J., & Wickens, E. (2004): “Tourism Routes as a Tool for the Economic Development of Rural Areas Vibrant Hope or Impossible Dream?”. Tourism Management, 25(1), 71-79.
El Wartiti, M., Malaki, A., Zahraoui, M., Di Gregorio, F., & De Waele, J. (2009). “Geosites and touristic development of the Northwestern Tabular Middle Atlas of Morocco”. Desertification and risk analysis using high and medium resolution satellite data (pp. 143-156). Springer, Dordrecht.
Fossati, A., & Panella, G. (2000). Tourism and Sustainable Economic Development. Springer Publisher, USA.
Frey ML., Schäefer K., Büchel G., & Patzak M. (2006). “Geoparks — a regional, European and global policy”. Geotourism. From part two: Geopark , Dowling R., Newsome D. (eds.). Elsevier, Ltd.: Oxford, 96–117.
Giaoutzi, M., & Nijkamp, P. (2006). Emerging Trends in Tourism Development in an Open World. Ashgat Publication, United Kingdom.
Global Geoparks Network (2016). “what is geoparks tourism?”. (http://www .globalgeopark. org/publish/portal/tab132).
Gnoth, J., & Zins, A. H. (2011). “Developing a Tourism Cultural Contact Scale”. Business Research, 66(6), 738-744.
Gray, M. (2008). “Geodiversity: developing the paradigm. Proceedings of the Geologists”. Proceedings of the Geologists Association, 119 (3–4), 287-298.
Heggie, TW. (2009). “Geotourism and volcanoes: health hazards facing tourists at volcanic and geothermal destinations”. Travel Medicine and Infectious Disease, 7(5), 257-261.
Holzner, M. (2011). “Tourism and economic development: The beach disease?” Tourism Management, 32(4), 922-933.
Ibáñez Palacios, G. P., Ahumada, A. L., & Páez S.V. (2012). “Geological heritage in a region of the Sierra de Aconcagua, Provinces of Tucuman and Catamarca, Argentina”. PASOS: Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, 10(1), 75-87 
Jaafar, M., Abdul-Aziz, A. R, Maideen, S. A., & Mohd, S. Z. (2011). “Entrepreneurship in the Tourism Industry: Issues in Developing Countries”. International Journal of Hospitality Management, 30(4), 827-835.
Jayakumar, R., & Ki, L. (2007). “Geo-indicators in Sustainable Management of Geoparks”. Geopark Newsletter.
Kreag, G. (2006). The impacts of tourism. Minneapolis. MN: University of Minnesota.
Kubalíková, L., & Kirchner, K. (2015). “Geosite and Geomorphosite Assessment as a Tool for Geoconservation and Geotourism Purposes: a Case Study from Vizovická vrchovina Highland (Eastern Part of the Czech Republic)”. Geoheritage, 8(2016), 5-14. DOI 10.1007/s12371-015-0143-2.
Lee, C. C., & Chang, C. P. (2008). “Tourism Development and Economic Growth: A Closer Look at Panels”. Tourism Management, 29(1), 180-192.
MacDonald, R., & Jolliffe, L. (2003). “Cultural rural tourism: Evidence from Canada”. Annals of Tourism Research, 30(2), 307-322.
Martin-Cejas, R.R., & Sánchez, P.P.R. (2010). “Ecological footprint analysis of road transport related to tourism activity: The case for Lanzarote Island”. Tourism Management, 31(1), 98-103.
McKeever P., Zouros N., & Patzak M. (2010). “The UNESCO Global Network of National Geoparks”. In: Newsome D. Dowling R.K. (Eds.), Geotourism: The tourism of geology and landscape. Good fellow publishers, Oxford, UK, pp. 222-230.
O’Connor, PJ. (2008). The role of geotourism in supporting regeneration in disadvantaged rural communities in Ireland, Sustainable Tourism III. In Proceedings of 3rd International Conference on Sustainable Tourism, WIT PRESS. Southampton: Malta, Spain, 267–275.
Olson, R. (2008). Exploring the Role of Diversity in Sustainable Agriculture, Translated by Koocheki A., Najibnia, S., Jihad Daneshgahi Publication, Ferdowsi University of Mashhad.
Ólafsdóttir, R, & Dowling, R. (2013). “Geotourism and Geoparks—A Tool for Geoconservation and Rural Development in Vulnerable Environments: A Case Study from Iceland”. Geoheritage, 6(1), 71–87.
Robinson, A.M. (2008). “Geotourism: who is geotourist?”. Paper presented at the Inaugural National Conference Green Travel, Climate Change and Ecotourism, Edith Cowan University, Australia, 18 November. pp.1-12.
Scott, D., Peeters, P., & Gössling, S. (2010). “Can tourism deliver its “aspirational” greenhouse gas emission reduction targets?”. Journal of Sustainable Tourism, 18(3), 393-408.
Secretariat, G. (2006). Guidelines and criteria for national geoparks seeking UNESCO’s assistance to join the Global Geoparks Network. Episodes Journal of International Geoscience, 29(2), 115-118.
Sima, E. (2016). “Agricultural Economics and Rural Development”. New Series, 3(1), 119-130.
Solvoll, S., Agnete Alsos, G., & Bulanova, O. (2015). “Tourism Entrepreneurship-Review and Future Directions”. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 15 (sup1), 120-137.
Szivas, E. (2001). “Entrance into Tourism Entrepreneurship: A UK Case Study”. Tourism and Hospitality Research, 3(2), 163-172.
Szabo, B. (2005). “Rural tourism as alternative income source for rural areas along the Hortobagy”. Journal of Agricultural Economics, 20(11), 179-190.
Tang, C.H.H., Jang, S.S. (2009). “The tourism–economy causality in the United States: A sub-industry level examination”. Tourism Management, 30(4), 553-558.
Torabi Farsani, N., Celeste., C., & Carlos. C. (2011): “Geotourism and Geoparks as Novel Strategies for Socio-economic Development in Rural Areas”. International Journal of Tourism Research, 13(1), 68–81.
Torabi Farsani, N., Coelho, C., & Costa, C. (2013). “Rural geotourism: A new tourism product”. Acta Geoturistica, 4(2), 1-10.
Torabi Farsani, N., Coelho, C. O., Costa, C. M., & Amrikazemi, A. (2014). “Geo-knowledge management and geoconservation via geoparks and geotourism”. Geoheritage, 6(3), 185-192.
Tovar, C., & Lockwood, M. (2008). “Social impacts of tourism: An Australian regional case study”. International Journal of Tourism Research, 10(4), 365-378.
Zouros, N., & McKeever, P. (2009). “Tools for Earth Heritage Protection and Sustainable Local Development, European Geoparks”. European Geoparks, earth heritage protection and sustainable local development-The Natural History Museum of the Lesvos Petrified on behalf of the European Geoparks Network, SIGRI LESVOS, Greece GR-81103, 15-30.
گردشگری و توسعه
دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 26
بهار
فروردین 1400
صفحه 189-202

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار