تبیین راهبردی پیشران‌های رقابت‌پذیری گردشگری در دستیابی به بازارهای هدف گردشگری مورد مطالعه: استان زنجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران؛

2 دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران.

3 دکتری شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری تهران، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

رقابت‌پذیری یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های تجارت و فعالیت در محیط پویا و رقابتی امروز است. در سال‌های اخیر، رقابت به‌منزلۀ مفهومی اقتصادی، که در توسعۀ پایدار صنعت سفر و گردشگری تأثیرگذار است، مطرح است.
پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، به دنبال بررسی و تبیین راهبردی پیشران‌های رقابت‌پذیری گردشگری در دستیابی به بازارهای هدف گردشگری استان زنجان است. به‌این‌منظور، گردآوری اطلاعات با مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای انجام شده است. جامعۀ آماری شامل کل استان زنجان با جمعیت 1011474 نفر است که با روش کوکران 384 نمونه انتخاب شده است. برای تحلیل داده‌ها از رویکرد تحلیل تأثیرات متقابل ساختاری و رویکرد تحلیل تأثیرات متقابل تعاملی با استفاده از نرم‌افزارهای میک مک و سناریو ویزارد استفاده شده است.
یافته‌های تحقیق نشان داد که، براساس الگوی تحلیل ساختار متقابل پیشران، رقابت‌پذیری گردشگری عبارت است از: امنیت اقتصادی ـ تجارت الکترونیک، تنوع اکولوژیکی، زیرساخت بهداشت، محیط اقتصادی، روابط بین‌الملل، حمل‌ونقل، و خدمات هتلداری. براساس تحلیل تأثیرات متقابل تعادلی، مهم‌ترین راهبرد تقویت رقابت‌پذیری گردشگری مبتنی‌بر ایجاد جذابیت صنعت گردشگری با ضریب +2، روابط بین‌الملل و توسعۀ تجارت الکترونیک در سطح بین‌الملل با ضریب سازنده (+1)، و توسعۀ زیرساخت‌های بهداشت با ضریب (-1) است.
به‌منظور توسعۀ رقابت‌پذیری گردشگری باید زیرساخت‌‌های موجود استان در حوزۀ اشتغال، خدمات‌رسانی و خدمات مهمان‌پذیری و همچنین زیرساخت‌های سیاسی و حمل‌ونقل تقویت شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategic Explanation of the Properties of Tourism Competitiveness in Reaching Tourism Target Markets (Case Study: Zanjan Province)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taghi Heidari 1
  • maryam rahmani 2
  • Sajad Khanmoradi 3
  • yaqub haghi 4
1 Assistant Professor, Faculty of Geography, Zanjan University, Iran;
2 Ph.D. in Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban
3 Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
4 Ph.D student in Geography and Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

                                                        
  Objectives: Competitiveness is one of the most important concerns of business in today's dynamic and competitive environment. And in recent years, competition has emerged as an economic concept that has influenced the sustainable development of the travel and tourism industry.
Methods: This descriptive-analytical paper seeks to study and strategically explain the drivers of tourism competitiveness in achieving Zanjan province's target markets. In this regard, information was collected through field and library studies. The statistical population includes the whole of Zanjan province with a population of 1011474 and 384 samples were selected by Cochran method. Structural Interaction Analysis and Interactive Interaction Analysis approach using MIC MAC and Scenario Wizard software were used for data analysis.
Results: The findings of the study showed that based on the model of cross-structure analysis of tourism competitiveness, economic security includes e-commerce, ecological diversity, health infrastructure, and economic environment, international relations, transportation, and hotel services. According to the analysis of equilibrium interactions, the most important strategy for enhancing tourism competitiveness is based on the attractiveness of the tourism industry with a +2 coefficient. International Relations and e-commerce development at the international level with constructive coefficient (+1). And the development of health infrastructure with a factor of -1.
Discussion: In order to develop tourism competitiveness, the existing infrastructure of employment, services and hospitality services as well as political and transport infrastructure should be strengthened.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wizard Scenario
  • Tourism Market
  • Tourism Competitiveness
  • Zanjan Province
ابراهیمی، مهدی، یاوری گوهر، فاطمه و حسن کاشی، میترا (1398). «اولویت‌بندی عوامل رقابت‌پذیری ایران در گردشگری حلال». برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، دورۀ 8، شمارۀ 28، ص 113-137.
ایمانی خوشخو، محمدحسین و نادعلی‌پور، زهرا (1395). «ارائۀ الگوی مفهومی رقابت‌پذیری مقصد گردشگری در چارچوب توسعۀ پایدار». گردشگری و توسعه، دورۀ 5، شمارۀ 1، ص 84-106.
باقری، مسلم، شجاعی، پیام و کیانی، مهرداد (1395). «ارائۀ مدل تفسیری ساختاری شاخص‌های رقابت‌پذیری سفر و گردشگری (مطالعۀ موردی: استان فارس)». برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، دورۀ 5، شمارۀ 18، ص 137-157.
برومند، بابک، کاظمی، علی و رنجبریان، بهرام (1397). «توسعۀ مدل بومی سنجش رقابت‌پذیری گردشگری مقاصد گردشگری ایران». تحقیقات بازاریابی نوین، دورۀ 8، شمارۀ 2، ص 105-122.
تاجبخش، کیان (1386). آرمان شهر، فضا، هویت و قدرت در اندیشۀ اجتماعی معاصر، ترجمۀ افشین خاکباز، تهران: نشر نی.
جعفرتاش، برزین و پویان‌زاده، نسترن (1394). «ارزیابی و اولویت‌بندی شاخص‌های رقابت‌پذیری صنعت گردشگری ایران». نشریۀ فرایند مدیریت و توسعه، دورۀ 28، شمارۀ 3، ص 85-105.
حیدری، تقی، رشیدی، ابراهیم، حصاری، اصغر و تولایی، سیمین (1392). «ارزیابی قابلیت‌های گردشگری شهر زنجان و راهبردهای تقویت جذب گردشگر». فصل‌نامة مطالعات مدیریت گردشگری، سال هشتم، شمارۀ 21، ص 5- 29.
دفتر برنامه ریزی و بودجه (1390). سند راهبردی توسعه بخش میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان، زنجان: انتشارات معاونت برنامه‌ریزی استان زنجان.
رجوعی، مرتضی و شیعه‌زاده، الهه (1387). «تعیین معیارهای جذابیت بازار و انتخاب بازار هدف». فصل‌نامۀ علمی تخصصی گروه مدیریت دانشگاه امام رضا، دورۀ 5، شمارۀ 1، ص 17-35.
زروکی، شهریار و اولیایی‌نسب، مرضیه (1396). «بررسی عوامل مؤثر بر رشد گردشگری با تأکید بر رقابت‌پذیری مقصد کاربردی از روش داده‌های تابلویی پویا و تخمین‌زن GMM-Sys». برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، دورۀ 6، شمارۀ 23، ص 77-104.
شکراللهی، نوید (1397). «رتبۀ ۳۵ ایران در اقتصاد‌های گردشگری جهان». روزنامۀ دنیای اقتصاد، به شمارۀ ۴۴۵۴، ۱۳۹۷/۰۷/۳۰، شمارۀ خبر: ۳۴۵۵۰۸۱        
شماعی، علی و جعفر موسی‌وند (1390). «سطح‌بندی شهرستان‌های استان اصفهان از لحاظ زیرساخت‌‌های گردشگری با استفاده از مدل TOPSIS وAHP». مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال سوم، شمارۀ 10، ص 23-40.
شمس‌آبادی، مرجان (1395). بخش‌بندی بازار صنعت گردشگری ورزشی کشور و شناسایی بازار هدف با رویکرد جغرافیایی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه حکیم سبزواری، دانشکدۀ تربیت بدنی و علوم ورزشی.
علم‌الهدی، مریم السادات (1398). «ایران ارزان‌ترین مقصد گردشگری در بین ۱۴۰ کشور جهان». خبرگزاری جمهوری اسلامی، 27 شهریور ۱۳۹۸.
فرزین، محمدرضا، شکاری، فاطمه، عزیزی، فاطمه (1397). «رقابت‌پذیری مقصد گردشگری: تحلیل اهمیت ـ عملکرد (مورد مطالعه: شهر یزد و شهر شیراز)». مطالعات مدیریت گردشگری، دورۀ 13، شمارۀ 44، ص 219-247.
فرزین،‌ محمدرضا‌ و ‌نادعلی‌پور،‌ زهرا‌ (1389). «‌عوامل ‌مؤثر ‌بر‌ مزیت‌ رقابتی ‌مقصدهای‌ گردشگری‌ در‌ ایران (مورد ‌مطالعه: ‌منطقۀ‌ ‌چابهار)». ‌فصل‌نامۀ مطالعات گردشگری، ‌دورۀ 5، شمارۀ 14‌، ص 41-67.
فهیمی‌فر، جمشید، حسن،‌ ولی‌بیگی و محمدرضا، عابدین ‌مقانکی (1383). «اولویت‌بندی بازارهای هدف محصولات منتخب پتروشیمی ایران». فصل‌نامۀ پژوهش‌نامۀ بازرگانی، دورۀ 8، شمارۀ 31، ص 153-202.
مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان زنجان (1395). تهران: انتشارات مرکز آمار ایران.
نادعلی‌پور، زهرا (1392). «ارزیابی کیفیت مدیریت مقصد گردشگری از دیدگاه مزیت رقابتی (مطالعۀ موردی: منطقۀ چابهار)». فصل‌نامۀ گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ، دورۀ 1، شمارۀ 1؛ ص 100-119.
نادعلی‌پور، زهرا و چیتی، ندا (1397). «تحلیل رقابت‌پذیری گردشگری ایران با تأکید بر ادراک گردشگران مطالعۀ موردی: گردشگران اروپایی ورودی به ایران». گردشگری و توسعه، دورۀ 6، شمارۀ 4، ص 82-105.
نصیری هنده‌خاله، اسماعیل، هادوی، فرامرز و زمانی، مهدی (1394). «شناسایی رابطه بین توسعۀ صنعت گردشگری و رشد اقتصادی استان زنجان». فصل‌نامۀ علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، دورۀ 4، شمارۀ 3، ص 75-94.
Balan, D., Balaure, V., & Veghes, C. (2009). “Travel and tourism competitiveness of the world's top tourism destination: An exploratory assessment”. Annales niversitatis Apulensis Series Oeconomica, 11(2), 979-987
Brida, J.G., & Risso, W.A. (2009). “Tourism as a factor of long-run economic growth: An empirical analysis for Chile”. European Journal of Tourism Research, 2(2), 178-185
Buhalis, D. (2000). “Marketing the competitive destination of the future”. Tourism Management, 21, 97-116.
Crouch, G. (2018a). Modelling Destination Competitiveness, A survey and Analysis of the Impact of competitiveness Attributes, Sustainable Tourism Pty Ltd, Australia.
Crouch, G. I. (2018b). “Destination Competitiveness: An Analysis of Determinant Attributes”. Journal of Travel Research. https://doi.org/10.1177/0047287510362776
Dibb, S., & Simkin, L. (2016). The Market Segmentation Workbook: Target Marketing for Marketing Managers. ITBP, London.
Dupeyras, A., & MacCallum. N. (2019). “Indicators for measuring competitiveness in tourism: A guidance document, OECD Tourism Papers”, OECD Publishing.
Dwyer, L., & Kim, C. (2003), “Destination competitiveness: determinants and indicator”. Current Issues in Tourism, 6(5), 369-414.
Ferreira, J., & Estevao, C. (2009). “Cristina Regional Competitiveness of Tourism Cluster: A Conceptual Model Proposal”, Available online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/14853.
Gomezelj Omerzel, D. (2011). “The local business sector's perception of the competitiveness of Slovenia as a tourist destination”. Turizam: znanstveno-stručni časopis, 59(1.), 25-46.
Kotler, P., & Pfoertsch, W. (2006). B2B brand management. Berlin Heidelberg: Springer.
Kum, H., Aslan, A., & Gungor, M. (2015). “Tourism and economic growth: The case of Next- 11 Countries”. International Journal of Economics and Financial Issues, 5(4), 1075-1081.
Lee, C., & King, B. (2009). “A determination of destination competitiveness for Taiwan's hot springs tourism sector using the Delphi technique”. Journal of Vacation Marketing, 15, 243-257.
McDonald, M. (1995). Marketing Plans, Butterworth-Heinemann, Oxford
Schneider, P. Vogt, C., & Smith, S. (2005). “Segmenting the adventure travel market by activities: an extension of sung, Morrison and oleary”. Journal of travel and tourism marketing, 9(4), 1 -15.
Schwab, K. (2017), “The Global Competitiveness Report 2017-2018”, World Economic Forum, Geneva, Switzerland.